Kościół w Lubanowie

 To duża wieś położona nieopodal rzeki Tywy. W całej Ziemi Bańskiej wieś słynęła z młyna i jego produktów. Jej wzrost gospodarczy można zawdzięczać templariuszom, którzy nie tylko kolonizowali Ziemię Bańską, ale również przyczyniali się do jej rozwoju poza sferą religijną. Należy bowiem pamiętać, że europejskie komandorie zakonów rycerskich miały za zadanie werbować nowych członków, zdolnych do obrony Ziemi Świętej, ale również gromadzić fundusze na finalizowanie misji.

Kościół
Tuż po przybyciu Ubogich Rycerzy Chrystusa rozpoczęto budowę świątyni, która mogłaby zgromadzić wokół siebie wszystkich wiernych z okolicy. Fundamenty posadowiono na niewielkim, prostokątnym wzniesieniu w centralnym punkcie wsi. Budowlę tradycyjnie orientowano z prezbiterium zwróconym w stronę Grobu Pańskiego. Salowa budowla od początku była wyposażona w zachodnią wieżę – rzadkość w architekturze średniowiecznych kościołów.

W XVIII wieku wieżę przebudowano. Istnieją dokumenty, które twierdzą, iż jeszcze na początku XX stulecia świątynia miała wieżę o konstrukcji szachulcowej. Po zniszczeniach z czasów drugiej wojny światowej kościół w Lubanowie potrzebował odbudowy. Gdy ją ukończono w 1948 roku, świątynia została ponownie konsekrowana.

Obecny wygląd kościoła to efekt wszystkich zabiegów konserwatorskich. Po zachodniej stronie, nad nawą, nadal wznosi się wieża. Ma ona jednak konstrukcję krytą deskami, a zamiast latarni i barokowego hełmu, zwieńczona jest czterospadowym, blaszanym dachem.

Prawdopodobnie w 1970 roku, podczas przebudowy, uznano, że taka konstrukcja jest bliższa początkowemu założeniu jeszcze z czasów średniowiecza.

Ściany niewielkiej świątyni są obecnie pozbawione tynków i prezentują granitowa kostkę, układaną w regularne warstwy.

Jeśli podejdziecie Państwo bliżej wschodniego szczytu, w południowo-wschodnim narożniku ujrzycie dwie kamienne kwadry ozdobione motywem szachownicy. To tajemniczy znak występujący na kilku średniowiecznych kościołach Pomorza Zachodniego. Lubanowo jest jedyną miejscowością na dawnej Ziemi Bańskiej, gdzie ujawniono ornament szachownicy.

Wokół kościoła wybudowano mur, który nie tylko wyznaczał granicę kościelnej parceli, ale również cmentarza, który był na niej ulokowany. Dziś stoi tu jedynie pomnik poświęcony poległym w czasie I wojny światowej.

Miejscowość
W Lubanowie warto zwrócić uwagę na historyczną zabudowę wsi. Odnajdziecie tu Państwo ryglowe stodoły z XIX stulecia oraz budynki mieszkalne z XIX i XX wieku.

Ciekawostką jest również murowana remiza z XX wieku wraz z przyległą drewnianą wieżą obserwacyjną, która służyła do wypatrywania zagrożeń.

Nieco dalej od zabudowań, w kierunku rzeki Tywy, odnaleźć można jeszcze pozostałości dwóch młynów. Pierwszy zlokalizowany jest zaledwie kilometr na wschód od centrum wsi.

To popularnie zwane Otoki, gdzie stoi ceglany, czterokondygnacyjny budynek młyna z końca XX wieku. W swoim wnętrzu skrywa ciekawą drewnianą konstrukcję. Kilkaset metrów na południe widać jeszcze korpus wiatraka holenderskiego.

Drugi młyn znajduje się dwa kilometry na północny-zachód – tak zwane Trzaski. W tym miejscu Tywa przecina drogę prowadzącą do Sosnowa. Pozostałości młyna znajdują się tuż przy mostku. Pierwsze informacje o młynie w tym miejscu pochodzą jeszcze z 1487 roku. Należał on wówczas do zakonu joannitów. Przetrwał do drugiej wojny światowej w niemal niezmienionym stanie. Odbudowany po zniszczeniach drugowojennych dysponował imponującą zdolnością przemiałową, największą na całym Pomorzu Zachodnim.

Dziś, obok pozostałości dawnego młyna, znajduje się nowoczesny młyn elektryczny.

Warto zobaczyć:

• Kamienna Świątynia z XIII wieku.
• Młyn z XIX wieku i korpus wiatraka holenderskiego – Otoki.
• XIX-wieczna zabudowa Lubanowa.
• Remiza z XX wieku.
• Pozostałości młyna nad Tywą – Trzaski.